وزن درشعر و موسیقی (پژوهشی در مبانی عروض و ایقاع)

ایقاع، میزان موسیقیِ موزون است؛ چنان که عروض میزان کلام منظوم است. ایقاع مانند عروض، دارای اوزانی است که آن­ها را در اصطلاح موسیقی قدیم ایران، ادوار یا ادوار ایقاعی گویند. ادوار ایقاعی از ارکان و ارکان نیز از نقره یا ضربه تشکیل شده که این ضربات معادل حرف در شعر است. زمان های میان نقرات، تعیین کنندة وزن ایقاعی هستند. در این پژوهش علم ایقاع و عروض و کلیة نقاط مشترک و نیز تفاوت­هایی که آن ها در تقسیمات خود با یکدیگر دارند؛ اعمّ از تاریخچه، واضع و گاه سبب تسمیة بخش های مختلف بررسی شده است. نکته ها و پیشنهادهایی نیز با توجه به ایقاع که قابل استفاده در عروض به نظر می رسد، همراه با مطابقت بخش های مختلف ارائه می شود. برای بررسی ایقاع و عروض، آن ها را طبق کتاب های قدیم موسیقی ایرانی و عروض سنتی شرح دادیم. میزان امکان مطابقت عروض و ایقاع و ظرفیت های به دست آمده، از یافته های این پژوهش است که به شناخت بهتر وزن درونی و موسیقیِ شعر می انجامد و به کاربرد بهتر کلام در موسیقی کمک می­کند. ایقاع و عروض را می توان از یک سرچشمه دانست که در دو حوزة شعر و موسیقی پدیدار شده اند؛ چنان که واضع هر دو را نیز خلیل بن احمد فراهیدی می دانند.